Τὸ πνευματικὸ ὑπόβαθρο τοῦ Παῦλου Μελᾶ (29 Μαρτίου 1870 – 13 Οκτωβρίου 1904)

Ὁ Παῦλος Μελᾶς, ἔργο τοῦ Γεωργίου Ἰακωβίδη

Τοῦ Κωνσταντίνου Χολέβα

Ὁ θάνατος τοῦ παλληκαριοῦ συνέβη στὶς 13 Ὀκτωβρίου 1904 στὸ χωριὸ Στάτιτσα τῆς Δυτικῆς Μακεδονίας.

Πρόκειται γιὰ τὸ σημερινὸ χωριὸ Μελᾶς τοῦ Νομοῦ Καστοριᾶς. Ὁ ἀνθυπολοχαγὸς τοῦ Ἑλληνικοῦ Πυροβολικοῦ Παῦλος Μελᾶς, εὑρισκόμενος σὲ μυστικὴ ἀποστολὴ στὴν τουρκοκρατούμενη Μακεδονία ἔπεσε νεκρὸς ἀπὸ βόλι τουρκικῆς περιπόλου.

Ἦταν ἡ τρίτη εἴσοδός του ἀπὸ τὴν ἐλεύθερη Ἑλλάδα στὴ Μακεδονία γιὰ νὰ βοηθήσει τοὺς ἐντοπίους Ἕλληνες νὰ ἀντιμετωπίσουν τὴν ἐκκλησιαστικὴ προπαγάνδα καὶ τὴν ἔνοπλη βία τοῦ βουλγαρικοῦ ἐθνικισμοῦ.

Εἶχε πάρει τὸ ψευδώνυμο Καπετὰν Μίκης Ζέζας γιὰ νὰ μὴν μάθουν Τοῦρκοι καὶ Βούλγαροι ὅτι Ἕλληνες ἀξιωματικοὶ ἡγοῦνται ἐνόπλων σωμάτων ἔξω ἀπὸ τὰ σύνορα τῆς μικρῆς τότε Ἑλλάδος. Ὁ θάνατός του ἔγινε τραγούδι, θρῆνος καὶ θρύλος.

Η Μάχη του Μεγάλου Σπηλαίου (24 Ιουνίου 1827), όταν οι καλόγεροι πολεμούσαν, οι νενέκοι προσκυνούσαν

Κωνσταντίνος Χολέβας Πολιτικός Επιστήμων

Στις 24 Ιουνίου 1827 έλαβε χώρα μία από τις τελευταίες μάχες της Ελληνικής Επαναστάσεως. Η μάχη των μοναχών του Μεγάλου Σπηλαίου Καλαβρύτων κατά του Ιμπραήμ και των Τουρκο-αιγυπτίων του. Ο Ιμπραήμ, υιοθετημένος γιος του Μεχμέτ Αλή, Αντιβασιλέως της Αιγύπτου, είχε πάρει εντολή από τον Σουλτάνο να εκκαθαρίσει την Πελοπόννησο από κάθε εστία ελληνικής αντίστασης. Αρχικά είχε επιτυχίες λόγω της διχόνοιας των επαναστατών και λόγω της προδοτικής στάσης μερικών τουρκοπροσκυνημένων, όπως ο διαβόητος Νενέκος.

Όταν ο Ιμπραήμ με 15.000 στρατιώτες βρέθηκε στην περιοχή των Καλαβρύτων αισθάνθηκε ντροπή που η Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου με τη θαυματουργό εικόνα της Παναγίας, έργο του Ευαγγελιστή Λουκά, έμενε απόρθητη. Οι μοναχοί αξιοποιούσαν το βραχώδες του εδάφους και είχαν μεταβάλει τη Μονή της μετανοίας τους σε καστρομονάστηρο. Τους ενίσχυσαν μερικές εκατοντάδες ανδρών υπό τον Ν. Πετιμεζά και ο υπασπιστής του Κολοκοτρώνη, ο γνωστός λόγιος Φωτάκος Χρυσανθόπουλος, ο οποίος έγραψε στα Απομνημονεύματά του ότι «οι Τούρκοι αισθάνθηκαν καλογερικό πόλεμο». Στο πλευρό του Ιμπραήμ πολέμησε ο Νενέκος επικεφαλής λίγων προδοτών Ελλήνων.