Κυπριακή Επιθεώρηση
Φεβρουάριος 1955

ΤΑ ΦΩΤΑ, η γιορτή των Θεοφανείων στις έξι του Γεννάρη, θεωρείται στην Κύπρο τόσο σπουδαία όσο και τα Χριστούγεννα και ή Λαμπρή.

Όλα τα μέλη τής οικογένειας πηγαίνουν στην εκκλησία κρατώντας κεριά για να τα καταδύσουν στην κολυμβήθρα του αγιασμού.

Μετά τη θεία λειτουργία ο ιερέας πηγαίνει με τους ψαλτάδες στη θάλασσα, ή αν το χωριό δεν έχει θάλασσα στις πηγές, για να ευλογήση τα νερά, όπου διαβάζει ωρισμένες ευχές του αγιασμού.

Ανάμεσα στο λαό επικρατεί η πρόληψις ότι, δώδεκα μέρες πριν από τα Θεοφάνεια, οι καλικάντζαροι (τα κακά δαιμόνια), κατεβαίνουν στη γη και περιπλανώνται κοντά σε ποταμούς και πηγές.

Κατά την παραμονή των Θεοφανείων, που ονομάζεται Κάλαντα, ο ιερέας επισκέπτεται, μετά τη θεία λειτουργία, τα σπίτια και ραντίζει τα δωμάτια με αγιασμό, αφού πρώτα ευλογήση τα κόλλυβα και μακαρίση τους νεκρούς της οικογένειας.

Πιστεύεται δε πως με το ράντισμα του αγιασμού τα δαιμόνια εκδιώκονται.

Την ημέρα αυτή επίσης κάθε νοικοκυρά ετοιμάζει τα πατροπαράδοτα ξεροτήγανα πούναι το απαραίτητο γλύκισμα της ημέρας.

Το πρώτο απ’ αυτά, την ώρα που τα τηγανίζει ακόμη η νοικοκυρά, θα το ρίξη στα κεραμίδια για να φάνε οι καλικάντζαροι και να φύγουν. Κι όταν γίνη αυτό τα παιδιά τραγουδούνε ένα ωραίο τραγούδι :

Τιτσί, τιτσί λουκάνικο
κομμάτι ξεροτήγανο
ρίξε τους καλικάντζαρους
να φάσιν και να φύουσιν.

Ένα από τα έθιμα πού σχετίζονται με τη γιορτή των Θεοφανείων είναι η βουτιά για το Σταυρό. Πώς το έθιμο αυτό ωδήγησε στην τελετή του αγιασμού των υδάτων είναι κάπως σκοτεινό, άλλα σε όλα τα παράλια μέ­ρη του Ορθοδόξου κόσμου τηρείται με μεγάλο ζήλο και ενθουσιασμό.

Στην Κύπρο η τελετή γίνεται στη Λεμεσό, Λάρνακα, Κερύνεια και Πάφο.

Ενώ συνεχίζεται η λειτουργία στην εκκλησία τα πλήθη συρρέουν στην παραλία, παίρνουν τη θέσι τους στις προκυμαίες και τις αποβάθρες και μπαίνουν στις βάρκες που πλευρίζουν την αποβάθρα.

Ένας χρυσός σταυ­ρός δένεται σε μια κόκκινη κορδέλλα και με προσευχές χα­μηλώνεται στο νερό και ανασύρεται δυο φορές.

Κατόπιν τυλίγεται η κορδέλλα γύρω απ’ το σταυρό και ο ιερέας ρί­χνει το σταυρό μέσα στη θάλασσα. Μερικοί άντρες ή παι­διά βουτούν αμέσως στο νερό αμιλλώμενοι ποιος θα τον βρη και θα τον επιστρέψη στον ιερέα.

Οι ψαράδες κι οι ναυτικοί πιστεύουν ότι ο αγιασμός των υδάτων θα τους βοηθήση να ταξιδεύουν με ασφάλεια ομόχρονα. Εκείνος δε που θα βρη το σταυρό θα είναι εξαιρετικά τυχερός.

Σε μερικά μέρη τής Ελλάδας εκείνος πού βρίσκει το σταυρό τον κρατάει ολόχρονα και τον βάζει πάνω στην πλώ­ρη του καραβιού του.

Πηγή: Της Κερύνειας μας… σταχυολογήματα

το «σπιτάκι της Μέλιας»